Adres

Van Akenweg 101 6218 HL Maastricht Nederland

Monumentstatus
Rijksmonument
Transformatiejaar
2003
Oude functie
Boerderij
Nieuwe functie
Wonen

Opgave

De carréhoeve uit de 18e eeuw bestaat uit een relatief klein boerenwoonhuis aan de straatzijde met een stallencomplex erachter. Oorspronkelijk was de hoeve een volledige carré, maar na onenigheid binnen familie Rousseau, de oorspronkelijke boereneigenaren, werd deze opgedeeld. Het noordelijke deel is gedurende de vorige eeuw vervallen, waardoor nu nog slechts de zuidelijke helft resteert.

Het complex is gelegen in een beschermd stads- en dorpsgezicht, aan een holle weg met meerdere carréboerderijen. Net als andere carréboerderijen uit de omgeving heeft deze boerderij zijn agrarische functie verloren. Gevolg hiervan was dat de stallen de laatste jaren niet goed onderhouden werden en de totale kwaliteit van het complex verminderde. Een nieuwe functie moest ervoor zorgen dat de carréboerderij nog lange tijd behouden blijft. Door de transformatie draagt het complex ook bij aan instandhouding van het stads- en dorpsgezicht en kon de karakteristieke boerderijarchitectuur volledig behouden blijven.

De huidige eigenaar en architect Tom Frantzen zag in de boerderij mogelijkheden om er woonruimten voor meerdere gezinnen te creëren met een gemeenschappelijke tuin. Een soort 'buurtschapje in een gebouw'. Door slechts drie woningen in het complex onder te brengen is het niet verworden tot een zogenaamd 'appartementencomplex met authentiek karakter'.

Rijksmonument

Vanwege de rijksmonumentale status van de carréhoeve werd bij de transformatie naar drie woningen weinig geschoven met de bestaande ruimte-indeling. Bepaalde doorgangen werden dichtgezet en de nutsvoorzieningen werden losgekoppeld. De soms scheve wanden, de maatvoering van de kamers en de kleine ramen dragen allemaal bij aan het karakter van het gebouw en konden worden behouden. Daarnaast heeft de architect/ontwikkelaar vaste elementen op een innovatieve manier hergebruikt, bijvoorbeeld oude voerbakken als keukenkastjes.

Aanpak

Marieke de Bruin en Tom Frantzen hebben gekozen voor een gefaseerde aanpak en organiseerden veel zelf. Door alles in één hand te houden en in regie uit te voeren zijn financiële middelen en ruimtelijke consequenties in een optimale verhouding aangewend. Hiermee is zelfs de basis gelegd voor een vernieuwde strategie binnen het architectenbureau Frantzen et al architecten.

Ontwerp

De twee stallencomplexen zijn/worden getransformeerd tot bijzondere loft-achtige woningen (woning 2 en 3) en het boerenwoonhuis (woning 1) is gerestaureerd.

Boerenwoonhuis

Hoofdvorm

De boerderij is een rijksmonument vanwege de boerderijarchitectuur, het kenmerkende materiaalgebruik (bouwmuren van mergel met veldbrandsteen speklagen), metselwerk vloerconstructies tussen spoorrails en de aanwezigheid van enkele oorspronkelijke spanten. In architectonisch opzicht is het oorspronkelijke boerenwoonhuis in zijn oude glorie hersteld, ontdaan van eerdere aanpassingen en voorzien van het hedendaagse voorzieningenniveau.

Stallencomplex

Hoofdvorm & interieur

In de stallen zijn/worden met behoud van het stalgevoel twee ruime woningen gerealiseerd, beide georganiseerd rondom een grote eetkeuken. De voederbakken zijn omgebouwd tot keukenkastjes en de stalvloer die oorspronkelijk bestond uit natuursteen kinderkopjes is vervangen door een vloer van ruwe natuurstenen tegels.

Daglichttoetreding in de voormalige koeienstal

Een waardevolle toevoeging is het 8 meter brede dakraam dat de koeienstal van daglicht voorziet. De staldeuren zijn vervangen voor verzinkt stalen paardenstalkozijnen waarbij de detaillering door het omdraaien van een aantal profielen zodanig is veranderd dat er een volwaardig stalen kozijn is ontstaan dat in zijn uitstraling goed aansluit bij de beleving van de stallen.

Isoleren/energieverbruik

De grootste ingreep is de minst opvallende. De oorspronkelijke verwarmingssystemen, enkel aanwezig in de boerderijwoning, zijn verwijderd en in het gehele complex is vloerverwarming aangelegd. Daarbovenop zijn 2 cm dikke hardstenen tegels gelegd in dezelfde maat en ruwheid als de 15 cm dikke 'kinderkopjes' die er ooit gelegen hebben. In combinatie met binnengevelisolatie van de oorspronkelijk gepleisterde wanden kon het energieverbruik drastisch worden verminderd.

Erf

De drie woningen worden ontsloten via de binnenplaats, het erf is ingericht als ongedeelde tuin. De tuin is niet opgedeeld in privé tuinen om ervoor te zorgen dat het oorspronkelijke erf als geheel te ervaren is. De kinderkopjes uit de voormalige boerderijwoning zijn hergebruikt op de binnenplaats.

Financiering

De transformatie van boerderijcomplex naar drie individuele woningen tegelijkertijd was financieel niet haalbaar. Een gefaseerde aanpak maakte realisatie wel haalbaar. De executiewaarde van de eerste afgeronde woning was onderpand voor de hypotheek van de tweede woning en kon al verhuurd worden. De inkomsten daarvan dekken de hypotheek en vaste lasten voor de transformatie van de tweede woning. Na afronding van de eerste twee woningen kon op basis van de gegenereerde overwaarde de investering voor de derde woning worden gefinancierd.

Succesfactor

Het dakraam dat de koeienstal voorziet van daglicht wordt als voorbeeld aangedragen door het Bureau Monumentenzorg Maastricht bij aanvragen om soortgelijke gebouwen van daglicht te voorzien.

Meer informatie

  • De website van de architect: FRANTZEN et al architecten en in de projectdocumentatie.
  • Artikel over de aanpak van de herbestemming, de zogenaamde Slow architecture, in "Een langzame verbouwing", NRC Handelsblad, 30 juli 2011 door Bernard Hulsman.

De informatie en het beeldmateriaal van deze projectbeschrijving zijn ontleend aan de inzending voor de Gulden Feniks.

Bouwjaar
18e eeuw
Architect (origineel)
onbekend
Architect (transformatie)
Frantzen et al architecten
Eigenaar
Marieke de Bruin
Tom Frantzen
Betrokken partijen
Luud Lümpens (hoofdaannemer)
Kim Frantzen (aannemer interieurwerken)
Egidius Meesters (adviseur installaties)
Corton Constructiebedrijf (leverancier stalen kozijnen)
Jackers Robert (leverancier natuursteen)
Organisatie
NPH
Monumentnummer
27934
Google map of Carré de Bruin, Maastricht