MetaForum, Eindhoven

Het nieuwe hart van de TU/e campus is met een zorgvuldige en respectvolle aanpak ingrijpend getransformeerd. Enkele maanden na de oplevering van de transformatie kreeg de voormalige W-hal de status Rijksmonument.

Opgave

Eindhoven ontleent een groot deel van haar identiteit aan de industriële (Philips) gebouwen. De zogenoemde W-hal (Werktuigbouwkundehal) hoort thuis in deze categorie. De hal is in 1958 gebouwd als een flexibele 'overdekte hectare' voor machines en experimenten. Hoewel er in 2007 nog een sloopvergunning aangevraagd is en de hal zou moeten wijken voor de plannen van Campus 2020, wordt de W-hal gezien als onderdeel van het industriële landschap. De hal heeft daarnaast (inter)nationaal betekenis door de consequente toepassing van de modulemaat. In maart 2013 is de Hal benoemd tot Rijksmonument (‘89 nieuwe rijksmonumenten uit 1959-1965’) en daarmee definitief beschermd tegen ingrijpende plannen en sloop.

Aanpak

De W-hal, na transformatie beter bekend als het MetaForum, is het eerste grote project van het Campus 2020 plan. Campus 2020 is het vernieuwingsplan voor de Technische Universiteit Eindhoven dat gepresenteerd is in 1997. Naar aanleiding van deze ambitieuze plannen is de vraag ontstaan naar de cultuurhistorische waarde van het gehele architectonische en stedenbouwkundige erfgoed van de campus.

De W-hal is de eerste locatie die ontwikkeld is in de plannen van Campus 2020. Het hart van de campus is in dit plan een openbare ruimte, en juist daar staat de W-hal. Het eerste plan van de architect voorzag in sloop en nieuwbouw, maar dit leidde tot protest. Er is, vanwege beperkte tijd, niet een brede cultuurhistorische visie samengesteld voor de gehele campus, maar een cultuurhistorische waardebepaling voor de W-hal. Sloop is voorkomen en er werd opnieuw met ontwerpen begonnen.

In het nieuwe ontwerp is het gehele Programma van Eisen ondergebracht door de bestaande W-hal te combineren met een ondergrondse uitbreiding en nieuwbouw op het dak.

Ontwerp

Hoofdvorm & interieur

De oude W-hal heeft een grote hoogte, harde akoestiek en een werkplaatsuitstraling. De grote hoogte is welkom in de nieuwe functie, de harde akoestiek en de werkplaatsuitstraling niet. Qua invulling is de hal in drie zones verdeeld: het zuidelijke deel, het noordelijke deel en een middelste zone. Het zuidelijke deel is getransformeerd tot een centrale ruimte en overdekt evenementenplein. De noordelijke zone bestaat uit kantoorruimten en in de middelste zone zijn een bibliotheek, studielandschap en servicepunt ondergebracht. In de immense ruimte is het rustig en stil geworden. In de open bibliotheek en op de studieplekken kunnen studenten zich nu goed concentreren.

De eerste verdieping ontsluit alle onderdelen. Het MetaForum is met loopbruggen op de eerste verdieping verbonden met de omliggende gebouwen. De nieuwe verticale componenten in de hal regelen de toegang naar de nieuwbouw bovenop de hal, de faculteit Wiskunde en Informatica (16.000 m2), en het nieuwe souterrain. Ondanks de aanzienlijke ingrepen is de oorspronkelijke open structuur van de hal behouden gebleven. De nieuwe faculteit lijkt boven de hal te zweven waardoor het historische ‘damborddak’ van de hal vrij kon blijven. 

Programma

Het MetaForum biedt plaats aan een centrale bibliotheek, een groot aantal studie- en loungeplekken, horeca, winkels en studentenbalies. Het zuidelijke deel is omgetoverd tot een overdekt evenementenplein.

Daglichttoetreding

Er komt veel daglicht in het bestaande gebouw binnen door de toepassing van de vele vides in combinaties met het verspringende damborddak. In de nieuwbouw is de daglichttoetreding geregeld via een groot centraal atrium. 

Isoleren/ energieverbruik

Om het historische karakteristieke dak vrij te houden van installaties en in oude luister te kunnen herstellen, zijn de voorzieningen om het klimaat te regelen in de eerste verdiepingsvloer ingebouwd.

Om de gevel te transformeren tot een goed geïsoleerde vliesgevel is gebruik gemaakt van een nieuwe methode. De oorspronkelijke stalen 'stoeltjesprofielen' zijn op een onderhoudsarme en omkeerbare manier getransformeerd tot vliesgevel met uitstekende prestaties.

De warmte- en koudeopwekking bestaat uit een (campusbreed) warmte- en koudeopslag (WKO) systeem in combinatie met een warmtepomp. Er is zonwerende HR++ beglazing met zonwering toegepast om de koudevraag in de zomer te beperken.

Constructie

De bestaande hal heeft een 'damborddak' en de hal bestaat uit grote overspanningen waartussen op flexibele plaatsen wanden geplaatst kunnen worden. Het volume van de nieuwbouw, de faculteit Wiskunde en Informatica, rust op 20 ranke kolommen.

Succesfactoren

De jury van de Gulden Feniks had lovende woorden voor de ruimtelijkheid, openheid en de manier waarop de transformatie van het gebouw uitgevoerd is. De transformatie heeft respect voor het oude ontwerp van architecten Van Embden en Choisy. Ook het behaalde bouwtechnisch en bouwfysisch rendement was aanleiding voor het toekennen van de prijs (bron: hurks.nl).

Studenten zijn onder de indruk van de nieuwe locatie. 'Je hebt veel ruimte om hier te kunnen werken', 'Coole locatie' en 'De stoelen zijn prettig om in te zitten' zijn enkele van de positieve reacties (bron: van Doorn, 2012).

Door het akoestisch perforeren van de houten en metalen wandafwerkingen, tapijt, een akoestisch plafond en gestoffeerde meubels is de gewenste nagalmtijd gerealiseerd (bron: van Helmond,2012).

De mensen van het bouwteam hebben zelf gestudeerd op de TU/e en hebben daardoor een speciale band met de locatie. Die betrokkenheid heeft goed gewerkt in de projectgroep en zal zeker van invloed zijn geweest op het resultaat (bron: Moons, 2013).

Meer informatie

• De transformatie van het Metaforum is winnaar van de Gulden Feniks 2013 in de categorie Transformatie. Meer informatie over de inzending op guldenfeniks.nl.
• De website van de architect: Ector Hoogstad Architecten.
• De website van de aannemer: Hurks Bouw Zuid.
• Gebouwbeschrijving in de wederopbouwdatabank: Hallencomplex voor Werktuigbouwkunde.
• Artikel: 'MetaForum in Eindhoven', op deArchitect.nl (29-1-2013).
• Artikel: 'MetaForum hart van TU Eindhoven', door Petra Starink op Architectuur.nl (24-10-2012).
• Artikel: ‘Hartoperatie TUE geslaagd’, door Harrie van Helmond op ArchiNed.nl.(15-10-2012).
• Artikel: 'Nieuw hoofdgebouw Technische Universiteit Eindhoven moet studeren en ontmoeten samenbrengen', door Bert van Doorn op OmroepBrabant.nl (1-10-2012).
• Artikel: ‘Zullen we de W-hal (moeten) missen?’, door Joosje van Geest op ArchiNed.nl (7-11-2007).
• ‘Notitie Cultuurhistorische Waarde W-Hal, TU/e’, door Crimson Architectural Historians (5-5-2007).

Dit project is een inzending van De Gulden Feniks, de enige prijs die zich exclusief richt op het hergebruik van de bestaande gebouwde voorraad. De onafhankelijke stichting Nationaal Renovatie Platform (NRP) looft deze prestigieuze prijs ieder jaar uit voor de beste renovatie- en transformatieprojecten van Nederland. De Gulden Feniks wordt uitgereikt in de categorieën Renovatie, Transformatie en Gebiedstransformatie. Kijk voor meer informatie op www.guldenfeniks.nl en www.nrplaform.nl.