Tramremise de Hallen, Amsterdam

Opgave

De herbestemmingsopgave was het vinden van een nieuwe bestemming voor de al jaren leegstaande tramremise en werkplaatsen in Amsterdam West. Verzet uit de buurt tegen de aanvankelijke plannen droeg bij aan de uiteindelijke keuze om de ontwikkeling en exploitatie over te dragen aan de Tramremise Ontwikkelingsmaatschappij (TROM).

Aanpak

Hanna Klomp, buurtbewoonster en voorzitter van het comité Rond de Hallen is actievoerder van het eerste uur. Aanvankelijk volgde Hanna die plannen vanaf de zijlijn, tot die plannen in 2005 veranderden. De gemeente ging in zee met een groep ontwikkelaars die de voormalige tramremise wilde herontwikkelen tot het eerste overdekte uitgaanscentrum van Nederland. Op het aanliggende terrein aan de Bilderdijkkade voorzag de gemeente woningbouw met een hoogte tot 40 meter, een parkeergarage en een nieuw stadsdeelkantoor. Kortom, het gebied moest een nieuw stadshart voor Oud-West worden.

Hanna Klomp: ‘Een megalomaan project. Met een aantal gelijkgestemde buurtgenoten zijn we hiertegen in verzet gekomen. We wilden niet dat onze rustige buurt herschapen zou worden tot een druk uitgaanscentrum met alle daarbij horende overlast en met niet in de omgeving passende hoogbouw.’ Het verzet begon met een simpele raamposter en van het een kwam het ander. Buurtbewoners richtten de vereniging Rond de Hallen op, waarvan Hanna voorzitter werd. Ze gingen op onderzoek uit, zochten contact met deskundigen en spraken in tijdens deelraadvergaderingen. Tevergeefs. De deelraad was niet echt in hen geïnteresseerd. Het was een gelopen race, eigenlijk was alles al besloten en de voorbereidingen werden al getroffen: bouwvergunningen, milieueffectrapportage, bestemmingsplanwijzigingen. Waar mogelijk diende de vereniging bezwaarschriften in: ‘We plozen alles uit, schreven stukken voor de raad, de pers en de centrale stad. Ik had er ongeveer een dagtaak aan.’ Er gingen jaren overheen, tot in 2009 duidelijk werd dat de groep ontwikkelaars, waaronder ondernemer Harrie de Winter, de financiering niet rond kreeg.

Er kwam een nieuwe (interim)wethouder en in 2010 lag er ineens een ander plan van een nieuwe ontwikkelaar. Deze keer zou de aanpak helemaal anders zijn: in een klankbordgroep mocht de buurt meedenken. Natuurlijk nam de vereniging Rond De Hallen, en dus ook Hanna, deel aan deze klankbordgroep, waarin ook architect André van Stigt, die al betrokken was bij de vroegste plannen voor De Hallen, zitting had. Hanna: ‘Veel mensen brachten goede ideeën in, maar we kregen niet de indruk dat de ontwikkelaar er iets mee deed.’ Uit onvrede dat er zo weinig met de inbreng uit de klankbordgroep werd gedaan, werkte André van Stigt in overleg met de buurtbewoners een alternatief plan uit, waarin de ideeën uit de buurt, waaronder het creëren van leer-werktrajecten voor ambachtelijke beroepen, wel een plaats kregen. Een onafhankelijke commissie koos uiteindelijk voor het plan van de Tramremise Ontwikkelingsmaatschappij, die André van Stigt samen met vier anderen die het gehannes rond de tramremise niet langer aan konden zien, had opgericht. Verbonden in een stichting treden zij samen op als ontwikkelaar en toekomstig beheerder.

Na jaren van verzet heeft de vereniging Rond de Hallen bereikt wat ze wilde bereiken: een invulling voor de tramremise die een aanwinst zal zijn voor de wijk: met, naast stedelijke voorzieningen als een grote bioscoop, een hotel en horeca, ook buurtvoorzieningen zoals de bibliotheek, kinderopvang, een ambachtencentrum met werkplaatsen van leermeesterbedrijjven. De openbaar toegankelijke Passage die de Bilderdijkkade en de Ten Katemarkt met elkaar verbindt, vormt de levensader van het complex. Voor wat betreft de woningbouw: ‘Die gaat door en heeft nog steeds een hoogte van 40 meter. Dat hebben we helaas niet kunnen voorkomen.’ De verdere herontwikkeling van de tramremise volgt Hanna nu op afstand: ‘Ik laat het niet helemaal los, maar wil na jaren ook weer eens wat anders doen. We hebben voortdurend geknokt, waren faliekant tegen de eerdere plannen. Je moet eerst ergens tegen zijn, om een omslag te kunnen maken. Hoewel je nooit honderd procent krijgt wat je wilt, heb ik er vertrouwen in dat de invulling van het project blijft zoals afgesproken. Ik hoop van harte dat TROM daarin slaagt.’

Ontwerp

Levensader van Tramremise de Hallen is de Passage, die de Bilderdijkkade en Ten Katemarkt met elkaar verbindt. De Passage bestaat uit twee delen. Het eerste grote deel loopt van de Ten Katemarkt tot de Tollensstraat. Het tweede kleinere gedeelte bevindt zich in hal 17, de vroegere paardentramremise, en loopt van de Tollensstraat tot de Bilderdijkkade. Tijdens het indelen van de gebruikers is er rekening gehouden met de beoogde functies, om zo de oorspronkelijke staat van het Rijksmonument zoveel mogelijk te behouden.

Financiering

De verbouwing van de Tramremise de Hallen is tot stand gekomen door een gemengde vorm van financiering door banken en private financiers en door de aankoop van 1 van de 8 hallen door Stadsherstel NV en van enkele semi-openbare voorzieningen en ruimten (parkeergarage en passage) door de overheid. De Triodosbank en het Nationaal Restauratiefonds verstrekten een lening tegen een lage rente en ook direct betrokken partijen en externe particuliere financiers financierden mee. Bovendien werd voor medefinanciering een Commanditaire Vennootschap opgericht, waarin particuliere investeerders een participatie konden nemen voor een bedrag van minimaal 1 ton. Deze participaties zijn aftrekbaar voor de inkomstenbelasting in box 1 of box 3.

Succesfactor

Na de eerdere mislukte pogingen tot herontwikkeling van de tramremise ligt deze keer succes in het verschiet. Wat er nu anders is? ‘Draagvlak’, zegt Eisse Kalk, voorzitter van de stichting Tramremise Ontwikkelingsmaatschappij, in een interview.

Meer informatie

• www.tramremisedehallen.nl
• Projectbeschrijving op de website Agora Europa